Đông Tác

Nguyễn Chí Công

Trang nhà > Tư duy > Cổ điển > Anton Chekhov (1860–1904)

Anton Chekhov (1860–1904)

Thứ Tư 12, Tháng Mười Hai 2007

Chekhov trong tranh sơn dầu của Osip Braz, 1898 (Bảo tàng Tretyakov)Anton Pavlovich Chekhov (tiếng Nga: Анто́н Па́влович Че́хов; 1860–1904) là một nhà văn, nhà viết kịch người Nga nổi tiếng và có ảnh hưởng lớn trên thế giới với thể loại truyện ngắn.Tiểu sửChekhov sinh ngày 29 tháng 1 năm 1860 (lịch Nga cũ là 17 tháng 1 năm 1860) ở thị trấn Taganrog miền nam nước Nga, nơi cha ông làm chủ một cửa hiệu tạp hóa nhỏ. Năm 1879, ông theo học ngành y tại Đại học Quốc gia Moskva. Ở đây, ông bắt đầu vẽ biếm họa cho một số tạp chí hài để có tiền giúp gia đình. Sau khi tốt nghiệp năm 1884, Chekhov hành nghề y nhưng vẫn tiếp tục sáng tác. Đến năm 1887, văn tài của ông đã được chấp nhận rộng rãi, và việc sáng tác không cho phép ông dành nhiều thì giờ cho y khoa.Thời kỳ từ 1886 đến 1888 là giai đoạn Chekhov chuyển tiếp từ thể loại truyện khôi hài cực ngắn dưới 1000 chữ qua truyện ngắn, có chủ đề nghiêm túc hơn và văn phong chững chạc hơn. Những truyện ngắn trong thập niên 1890 đem lại một cái nhìn rộng lớn về xã hội nước Nga cuối thế kỷ 19, miêu tả chính xác cuộc đời những nông dân, trí thức, tư thương, giáo sĩ, phụ nữ và trẻ em trong những bối cảnh có tính phổ cập và bất biến với thời gian.Chekhov bị bệnh lao, và năm 1897 phải dời đến cư ngụ ở vùng Yalta, nằm kề Biển Đen ấm áp. Năm 1901, ông kết hôn với nữ diễn viên Olga Leonardovna Knipper. Trong thời gian này, sức khỏe của ông đi xuống dần. Ông qua đời năm 1904 ở khu nghỉ mát Badenweiler tại Đức trong khi đang tìm cách chữa trị.Tác phẩmGiới sân khấu vẫn luôn mến mộ những tác phẩm của Chekhov. Sau một vài thất bại, vở kịch Hải âu (Чайка) được Nhà hát Moskva trình diễn thành công năm 1898. Cùng với ba vở kế tiếp ra đời năm 1898, 1901 và 1904, tất cả đều được xem là kiệt tác. Trong các tác phẩm kịch, Chekhov muốn truyền đạt những cảnh của đời thường, thoát ra khỏi truyền thống mô-típ chủ đạo và cách diễn đạt kịch tính. Lời thoại trong kịch của ông không suôn sẻ hoặc trọn vẹn: các nhân vật ngắt lời nhau, nhiều lời thoại cất lên cùng một lúc, và có những đoạn tĩnh lặng dài, không nhân vật nào cất tiếng. Các vở kịch của ông vượt khỏi khuôn sáo chủ yếu tập trung vào nhân vật chính.Chekhov bắt đầu được biết đến ở Anh quốc qua những bản dịch xuất bản trong thời gian 1916–1926. Đặc biệt, các vở kịch của ông rất được ưa thích trong thập niên 1920, và đã trở nên những dàn dựng kinh điển trên sân khấu Anh quốc. Ảnh hưởng của ông sau đấy lan đến Mỹ, những kịch tác gia như Tennessee Williams, Arthur Miller và Clifford Odets, đã sử dụng kỹ thuật kịch nghệ của ông. Có thể nói có rất ít nhà văn truyện ngắn trong thế kỷ 20 hoàn toàn thoát khỏi tầm ảnh hưởng của Chekhov.Nhiều truyện ngắn của Chekhov đã được dịch ra tiếng Việt, nổi tiếng nhất có lẽ là truyện Người đàn bà có con chó nhỏ.Nhận định chungChekhov được xem là người đã nâng thể loại truyện ngắn lên một tầm cao mới trong văn học Nga, và dần dần trong nền văn học của thế giới. Với cái nhìn trầm tĩnh, trung thực về những nhân vật, Chekhov thể hiện nội tâm và cảm nghĩ của họ một cách gián tiếp, qua ẩn dụ thay vì miêu tả trực tiếp. Những cấu kết trong truyện của ông thường giản dị, và kết cục thường được để ngỏ thay vì là chung quyết. Những tác phẩm của Chekhov biểu hiện sâu xa ẩn lấp dưới bề mặt đời thường của những con người bình thường.Về mặt nghệ thuật, truyện ngắn của Chekhov có chiều sâu tâm lý rất lớn, lột tả rất xác thực các nét nội tâm đặc trưng của các tầng lớp người Nga thế kỷ 19, nhất là thành phần thị dân, trí thức trung lưu và thợ thuyền trong các thành phố đang hình thành của nước Nga, nên có thể nói Chekhov là nhà văn của tầng lớp thành thị Nga. Ngôn ngữ của truyện ngắn Chekhov rất tinh tế đã nâng tiếng Nga lên tầm hiện đại và làm giàu rất nhiều cho loại ngôn ngữ này. Ông là nhà văn đã để lại ảnh hưởng rất lớn lên văn học và văn hoá Nga cũng như trong văn học thế giới.Guy de Maupassant (Pháp), O. Henry (Mỹ) và Chekhov được xem là ba nhà văn viết truyện ngắn hay nhất mọi thời đại.