Thẻ, bìa lỗ

Thẻ lỗ ban đầu là một mảnh gỗ (sau này gọi là bìa lỗ vì thay gỗ bằng bìa cứng) quy định những vị trí giao nhau của hàng và cột là nơi mã hoá thông tin bằng số nhị phân với giá trị cho vị trí có lỗ là 1 và không có lỗ là 0.

Tại Pháp năm 1801, nhà phát minh Joseph Marie Jacquard đã sáng chế ra máy dệt sử dụng thẻ lỗ bằng gỗ để tự động dệt các thiết kế vải.

Máy dệt Jacquard

Tại Mỹ vào cuối những năm 1880, kỹ sư Herman Hollerith đã nhìn thấy một thẻ lỗ dùng cho đường sắt khi ông đang tìm cách tổng hợp thông tin thống kê cho Uỷ ban Điều tra Dân số. Thẻ đầu tiên của ông giống như thẻ đường sắt, chỉ có các lỗ dọc theo các cạnh. Ý nghĩa của mỗi lỗ được ghi trên thẻ. Vào thời điểm máy lập bảng Hollerith được sử dụng trong Điều tra dân số Mỹ năm 1890, các lỗ nằm rải rác trên thẻ, mặc dù ý nghĩa của chúng không được chỉ ra trên đó. Ông còn thay gỗ bằng bìa, từ đó thẻ lỗ được gọi là bìa lỗ hoặc bìa Hollerith.

Máy đục bìa lỗ

Những chiếc máy tính sử dụng bìa lỗ đầu tiên đã xuất hiện vào đầu năm 1952. Thuật ngữ "file" đã sinh ra từ hình ảnh hàng chồng (tệp) bìa lỗ dùng để lưu trữ dữ liệu cho máy tính thời đó xử lý. Chúng được đưa vào một máy đọc bìa lỗ có kết nối với máy tính để chuyển đổi chuỗi lỗ thành thông tin. Vào thời đó, lập trình viên thoạt tiên phải viết chương trình bằng tay, rồi công nhân dùng máy đục lỗ chuyển đổi chương trình thành nhiều bìa lỗ. Sau đó sẽ đưa chồng bìa vào máy đọc để nhập chương trình.

Nữ công nhân bên cạnh hàng chồng bìa lỗ

Ngày nay thẻ lỗ nói chung đã lỗi thời do dung lượng dữ liệu quá nhỏ trong khi kích thước lại quá lớn so với các bộ nhớ bán dẫn. Tuy nhiên chúng vẫn phù hợp ở những nơi không cần nhiều dữ liệu mà cần sự bền vững, ví dụ ở một số máy chơi nhạc, dệt vải, bầu cử, hộp phiếu thư viện, kiểm kê, tính giờ công, tính điểm, chấm thi, hoặc để trực tiếp điều khiển vũ khí và máy móc tự động, v.v.. Máy bỏ phiếu dùng màn hình cảm ứng đã thất bại khi được đưa vào để thay thế máy bỏ phiếu dùng bìa lỗ tại các trung tâm bầu cử tổng thống Mỹ năm 2000.

Bìa lỗ tiêu chuẩn IBM

Bìa lỗ được sử dụng rộng rãi trong thế kỷ 20. Các công ty, tổ chức tiêu chuẩn hoá quốc gia và quốc tế đã quy định chi tiết cho những loại bìa lỗ khác nhau, tiêu biểu là:

• Chuẩn ISO 1681-1973: Tiêu chuẩn Quốc tế ISO về công nghệ thông tin.
• Chuẩn ISO 6586-1980: Tiêu chuẩn Quốc tế ISO về công nghệ thông tin.
• Chuẩn X 3.11–1990: Tiêu chuẩn Quốc gia Mỹ về công nghệ thông tin.
• Chuẩn X 3.26–1980/R1991: Tiêu chuẩn Quốc gia Mỹ về công nghệ thông tin.
• Chuẩn INCITS 21-1967[S2007]: Uỷ ban Tiêu chuẩn Liên Quốc gia về công nghệ thông tin.